Jerzy Granowski

Krzeszowice - Pałac Potockich


       Inicjatorem powstania pałacu był w pierwszej połowie XIX w. właściciel Krzeszowic Artur Potocki, który zamówił pierwszy jego projekt u Karla Schinkla, zmarł jednak przed jego zrealizowaniem. Budowę przeprowadził dopiero jego syn Adam Józef Potocki według projektu Franciszka Marii Lanciego (w pewnym stopniu czerpiącego z założeń Schinkla) zamówionego przez jego matkę Zofię z Branickich - pałac wzniesiony został w latach 1850-1857. Już rok później Adam Potocki zamówił plan przebudowy pałacu (u Filipa Pokutyńskiego), nie został on jednak zrealizowany, a wkrótce potem ukończono budowę według planów Lanciego.

       W jego skład wszedł dwupiętrowy budynek główny z czterema narożnymi wieżami oraz dodatkowe skrzydła zamykające dziedziniec. Od wschodu wzniesiono ośmioboczną oranżerię połączoną z pałacem galeryjką, a przed główną fasadą - południową - obszerny taras widokowy. We wnętrzach cenny był zwłaszcza gabinet umeblowany meblami gdańskimi połączony schodami wykonanymi w tym samym stylu z częścią mieszkalną - obecnie schody te znajdują się w budynku Collegium Maius UJ w Krakowie. Piękna była również sala balowa, w której do dziś zachowała się cenna dekoracja stiukowa. Potoccy przeprowadzili się tutaj w 1862 i w ich posiadaniu pałac znajdował się aż do II wojny światowej - tu znajdowało się centrum rodowe tzw. "krzeszowickiej" linii Potockich.
      W 1940 pałac stał się letnią rezydencją generalnego gubernatora Hansa Franka. Na jego polecenie dokonano przebudowy pałacu, dodając m.in. środkową klatkę schodową. Po zakończeniu wojny nowe władze pałac wraz z majątkiem ziemskim Potockich znacjonalizowały. W pałacu swoje siedziby miały państwowe instytucje związane z gospodarką leśną, a potem szkoła z internatem.
       W latach 70. i 80. XX w. planowano utworzenie tutaj centrum rehabilitacyjnego, lecz zamierzenia tego nie zrealizowano - pałac stopniowo niszczał, cierpiąc szczególnie wskutek braku ogrzewania i wilgoci. Obecnie pałac jest praktycznie nieużywany i prowadzony jest generalny remont. Od 1849 pałac otacza park, który zajmuje teren 12 hektarów i mimo, iż jest zaniedbany od II wojny światowej, wciąż stanowi atrakcję Krzeszowic.
       Po wielu latach starań rodziny Potockich wojewoda małopolski Jerzy Miller w 2008 r. podjął decyzję o zwrocie dawnym właścicielom części majątku wraz z pałacem. Powodem tej decyzji był fakt, iż majątek w większości stanowiło uzdrowisko, a nie tereny rolne, w związku z czym nie powinien był podlegać nacjonalizacji zgodnie z dekretem o reformie rolnej z 1944r.

Źródło: Wikipedia